Zeefdrukken. Alles wat je erover moet weten.

Zeefdrukken is een druktechniek waarbij een zeef wordt gebruikt om inkt op een substraat over te brengen, behalve op voor inkt ondoordringbare plaatsen door middel van een blokkerend sjabloon.

Een mes of rakel beweegt over het gaas om de openingen in het gaas te vullen met inkt, en een omgekeerde beweging zorgt ervoor dat het gaas het substraat tijdelijk raakt langs een contactlijn.

Hierdoor wordt de inkt op het substraat bevochtigd en uit de mazen getrokken wanneer het gaas opnieuw passeert nadat het mes is gepasseerd. Er wordt één kleur tegelijk gedrukt, zodat meerdere zeven kunnen worden gebruikt om een meerkleurenafbeelding of -ontwerp te produceren.

Er worden verschillende termen gebruikt voor wat in wezen dezelfde techniek is. Traditioneel werd het proces zeefdrukken of silk screen printing genoemd omdat er zijde werd gebruikt in het proces. Tegenwoordig worden vaak synthetische draden gebruikt in het zeefdrukproces.

Het populairste gaas in algemeen gebruik is polyestergaas. Voor de zeefdrukker zijn er speciale gaasmaterialen beschikbaar, zoals nylon en roestvrij staal. Er zijn ook verschillende soorten maaswijdten die het resultaat en het uiterlijk van het afgewerkte ontwerp op het materiaal bepalen.

Hoe wordt het zeefdrukproces uitgevoerd?

Een zeef bestaat uit een stuk gaas dat over een frame is gespannen. Het gaas kan gemaakt zijn van een synthetisch polymeer, zoals nylon, en voor een ontwerp dat een grotere en meer delicate mate van detail vereist, wordt een fijnere en kleinere maasopening gebruikt. Wil het gaas effectief zijn, dan moet het in een frame worden gemonteerd en moet het onder spanning staan.

Het frame dat het gaas vasthoudt, kan van verschillende materialen gemaakt zijn, zoals hout of aluminium, afhankelijk van de geavanceerdheid van de machine of het ambachtelijke proces. De spanning van het gaas kan worden gecontroleerd met een tensiometer; een gebruikelijke eenheid voor het meten van de spanning van het gaas is de Newton per centimeter (N/cm).

Een zeef wordt gevormd door delen van de maas te blokkeren in het negatieve beeld van het te bedrukken ontwerp, d.w.z. de open ruimten zijn de plaatsen waar de inkt op het substraat komt.

Voordat er kan worden gedrukt, moeten het frame en de zeef een voordrukproces ondergaan, waarbij een emulsie van het gaas wordt “verwijderd”. Zodra deze emulsie is gedroogd, wordt zij selectief blootgesteld aan ultraviolet licht, via een film die met het gewenste ontwerp is bedrukt. Hierdoor verhardt de emulsie op de belichte delen, maar blijven de niet-belichte delen zacht. Deze worden vervolgens gewassen met een waterstraal, zodat op het gaas een schoon gedeelte overblijft met dezelfde vorm als de gewenste afbeelding, waar de inkt doorheen kan. Dit is een positief proces.

Bij textieldruk wordt het oppervlak dat de te bedrukken stof ondersteunt (gewoonlijk het palet genoemd), bekleed met een brede “paletband”. Dit dient om het “palet” te beschermen tegen ongewenste inkt die door de zeef sijpelt en het “palet” kan besmeuren of de ongewenste inkt naar het volgende substraat kan overbrengen.

Het scherm en het frame worden vervolgens bedekt met een tape om te voorkomen dat de inkt de rand van het scherm en het frame bereikt. Het soort tape dat hiervoor wordt gebruikt, hangt meestal af van de inkt die op het substraat moet worden gedrukt. In het algemeen worden agressievere tapes gebruikt voor UV- en watergebaseerde inkten vanwege de lagere viscositeit van de inkten en hun grotere neiging om onder de tape door te glijden.

Het laatste proces van “voordrukken” is het blokkeren van ongewenste “gaten” in de emulsie. Als deze gaten in de emulsie blijven, zal de inkt blijven doorlopen en ongewenste sporen achterlaten. Om deze gaten te blokkeren kunnen materialen zoals tapes, speciale emulsies en “blokkeerpennen” effectief worden gebruikt.

Het scherm wordt op een ondergrond geplaatst. De inkt wordt bovenop het scherm geplaatst en een vulstaaf wordt gebruikt om de inkt door de gaten in het scherm te duwen. De operator begint met de vulstaaf aan de achterkant van het scherm en achter een inktreservoir. De operator tilt de zeef op om te voorkomen dat deze in contact komt met het substraat en trekt vervolgens, door een lichte neerwaartse kracht uit te oefenen, de vulstaaf naar de voorkant van de zeef. Dit vult de maasopeningen met inkt en verplaatst het inktreservoir naar de voorkant van de zeef.

Vervolgens…

Vervolgens gebruikt de operator een rakel (rakelblad) om het gaas naar het substraat te bewegen en duwt de rakel naar de achterkant van de zeef. De inkt in de maasopening wordt door capillaire werking op het substraat gepompt of geperst in een gecontroleerde en voorgeschreven hoeveelheid, d.w.z. de afzetting van natte inkt is evenredig met de dikte van de maas en/of het sjabloon. Als de rakel naar de achterkant van het stencil beweegt, trekt de spanning in het gaas het weg van het substraat (de zogenaamde “snap-off”), waardoor de inkt op het substraatoppervlak achterblijft.

Er zijn drie gangbare soorten zeefdrukpersen: vlakbedpersen, cilinderpersen en rotatiepersen.

Textielartikelen met meerkleurige ontwerpen worden vaak nat-in-nat bedrukt, of de kleuren worden gedroogd terwijl ze op de pers liggen, terwijl grafische artikelen tussen de kleuren moeten drogen en vervolgens met een andere zeef worden bedrukt, vaak in een andere kleur nadat het product opnieuw op de pers is geplaatst.

De meeste stencils zijn in dit stadium klaar om opnieuw gecoat te worden, maar soms moeten stencils nog een extra stap in het herstelproces ondergaan, het zogenaamde ontbramen.

Deze extra stap verwijdert de waas of “spookbeelden” die op het scherm achterblijven nadat de emulsie is verwijderd. Spookbeelden omlijnen meestal vaag de open gebieden van eerdere stencils, vandaar de naam. Ze zijn het resultaat van inktresten die in het gaas vastzitten, vaak bij de knokkels van het gaas (de punten waar de draden elkaar kruisen).

Hoewel het publiek bij zeefdruk aan kleding denkt, wordt de techniek op tienduizenden andere voorwerpen toegepast, zoals stickers, wijzerplaten van horloges, ballonnen en vele andere producten. De techniek is zelfs aangepast voor meer geavanceerde toepassingen, zoals het plaatsen van geleiders en weerstanden in meerlaagse circuits met dunne lagen keramiek als substraat.

Welke soorten inkt worden gebruikt bij zeefdrukken?

Afhankelijk van het soort oppervlak waarop de zeefdrukopdracht moet worden uitgevoerd, moet een bepaald type inkt worden gebruikt, aangezien niet alle inkten geschikt zijn voor het bedrukken van alle soorten oppervlakken

De meest gebruikte inkten in zeefdruk zijn:

• Plastisol inkten : Deze worden het meest gebruikt omdat ze een goede kleurcapaciteit en een schone afwerking geven. De afwerking voelt plastisch aan, vandaar de naam, maar het is een zeer duurzame optie.
• Inkten op waterbasis: Ideaal voor het drukken van donkere inkten op lichter gekleurde kleding en voor drukwerk met een groot oppervlak. Het is de tweede meest gekozen inkt. Ze voelen veel zachter aan dan plastisolinkten en zijn voordeliger geprijsd dan plastisolinkten.
• Inkten met een hoge dichtheid: Deze inkten geven diepte en textuur, bijna zoals braille. De afwerking komt ongeveer een achtste van een inch boven de stof uit en wordt het best toegepast bij het werken met een lager aantal mazen.
• PVC- en ftalaatvrije inkten: Elimineert het gebruik van de twee belangrijkste giftige componenten van plastisol inkt zonder de voordelen en de zachte touch op te offeren.
• Nylobond: Dit is een speciaal inktadditief dat wordt gebruikt wanneer we op technische of waterdichte stoffen moeten drukken.

Waarvoor wordt zeefdruk gebruikt?

Zeefdruk is veelzijdiger dan traditionele druktechnieken. Het oppervlak hoeft niet onder druk te worden bedrukt, in tegenstelling tot graveren of lithografie, en het hoeft niet vlak te zijn.

Met verschillende inkten kan worden gewerkt met verschillende materialen, zoals textiel, keramiek, hout, papier, glas, metaal en kunststof. Daardoor wordt zeefdruk bijvoorbeeld in veel verschillende sectoren gebruikt:

• Ballonnen
• Kleding
• Calcomanias
• Medische hulpmiddelen
• Bedrukte elektronica, inclusief printplaten
• Productetiketten
• Posters en displays
• Snowboard graphics
• Stoffen
• Dikke film technologie
• Flipperkasten

Wat zijn de voor- en nadelen van zeefdrukken in vergelijking met andere drukmethoden?

Voordelen van zeefdruk

Rendabel voor grote hoeveelheden

Omdat deze methode de vervaardiging van zeven vereist voor elke kleur die in een kunstwerk wordt gebruikt, is ze het best geschikt voor grote bestellingen. Hoe meer kledingstukken in een bestelling, hoe goedkoper de kosten per eenheid.

Gemakkelijker speciale kleding bedrukken

Het is moeilijk om een drukmethode te vinden die zo veelzijdig is als zeefdruk. Het kan op bijna elk oppervlak zolang het vlak is, stof, hout, plastic en zelfs metaal, naast vele andere.

Er kunnen meerdere inkten worden gebruikt

Zeefdruk laat een grotere inktdikte toe dan andere technieken, wat zich vertaalt in grotere mogelijkheden bij de afwerking van het stuk.

Duurzame en langdurige kwaliteit

Door de samenstelling en de dikte van de inkt die bij zeefdruk wordt gebruikt, kunnen ontwerpen die met deze methode worden geplaatst veel meer stress verdragen dan andere zonder dat de kwaliteit van de afdruk verloren gaat.

Nadelen van zeefdruk

Meer geld voor meerdere kleuren

Door de zeefdruktechniek kan slechts één kleur tegelijk worden aangebracht. Daarom is het aantal kleuren op een T-shirt beperkt, en elke laag vereist meer tijd, een andere zeef en stencil en uiteindelijk meer geld.

Het is niet praktisch voor kleine oplagen.

Zeefdruk vergt meer voorbereiding dan andere technieken alvorens in productie te gaan. Dit maakt het niet geschikt voor “drukken op aanvraag”, waarbij een kledingstuk wordt gemaakt zodra het wordt besteld.

Relatieve complexiteit

Het lijkt misschien contra-intuïtief, maar zeefdrukken kan vrij complex zijn, afhankelijk van het ontwerp en het project, omdat het meer stappen heeft dan andere methoden.

Niet milieuvriendelijk

Hoewel er inspanningen zijn geleverd om milieuvriendelijke inkten en zeven te maken, blijft het een realiteit dat zeefdrukken veel water verspilt. Er wordt water gebruikt om de inkten te mengen en de zeven te reinigen, wat op het eerste gezicht misschien niet veel lijkt, maar fabrikanten produceren honderden kledingstukken per dag en als je het begint op te tellen, kan het eng zijn.

Veelgestelde vragen over zeefdrukken

Op welke materialen kun je zeefdrukken?

Zeefdruk is een van de meest veelzijdige drukmethoden die tegenwoordig beschikbaar zijn, waardoor we op de meest uiteenlopende materialen kunnen drukken, zoals hout, glas, keramiek, papier, metaal of textiel.

Kan zeefdruk worden gebruikt in combinatie met andere drukmethoden?

Ja, moderne digitale processen zijn weliswaar ideaal voor kleine oplagen met meerkleurenafbeeldingen, maar kunnen sommige kleuren of kleuropaciteit niet produceren. Het is mogelijk om digitaal en zeefdruk te combineren om het beste resultaat uit beide methoden te halen.

Wilt u meer weten over andere druktechnieken dan zeefdruk? Bezoek onze categorie drukwerk, waar we de verschillende soorten drukmethoden beschrijven die bestaan en die u kunnen helpen bij het kiezen van de meest geschikte optie voor uw drukwerk.